Oceny histopatologicznej dokonuje wykwalifikowany specjalista.
W trakcie badania ocenia się nie tylko ewentualne występowanie raka, ale również określa jego typ
i zróżnicowanie komórkowe, co w istocie oznacza stopień agresywności (złośliwości) guza.
Służy do tego skala Gleasona, której stopień może pojawić się na wyniku badania,
jeśli będzie on pozytywny.
Biopsja prostaty wykonywana jest pod kontrolą ultrasonografii przezodbytniczej.
Badanie USG jest zawsze pierwszym etapem biopsji. W celu jego wykonania powoli
wprowadza się głowicę o średnicy około 1 cm, zabezpieczoną jałową osłonką i pokrytą
żelem nawilżającym. Badanie to nie jest bolesne, natomiast może wiązać się z ograniczonym
dyskomfortem. Po wprowadzeniu głowicy dokonuje się oceny anatomii i wielkości prostaty.
Następnie pod kontrolą USG zwykle podawane jest znieczulenie miejscowe.
Polega ono na ostrzyknięciu środkiem znieczulającym tkanek przylegających do prostaty.
Dzięki temu pobieranie wycinków nie będzie wiązało się z nasilonym bólem.
Po podaniu znieczulenia specjalną igłą o średnicy 1,27 mm pobierane są wycinki.
Miejsca ich pobrania są ściśle określone, co jest kontrolowane przez ultrasonografię przezodbytniczą
przez cały czas trwania biopsji. Liczba pobieranych wycinków może być różna – od kilku do ponad 20.
Standardowo podczas biopsji pobiera się 12 wycinków, jednak o ich liczbie w każdym przypadku decyzja
jest indywidualnie podejmowana przez urologa i uzależniona od wielu czynników, takich jak wiek i stan
zdrowia pacjenta, wynik badania palcem przez odbytnicę, wynik PSA, wynik rezonansu magnetycznego,
wielkość prostaty oraz fakt, czy aktualnie wykonywana biopsja jest pierwszym, czy też kolejnym badaniem.
Kiedy wykonuje się biopsję prostaty?
Wskazaniem do przeprowadzenia tego zabiegu jest przede wszystkim podejrzenie nowotworu gruczołu krokowego.
Urolog może zalecić przeprowadzenie tego zabiegu w przypadku:
- nieprawidłowego wyniku badania prostaty palcem przez odbytnicę (per rectum),
- nieprawidłowego wyniku badania PSA we krwi,
- nieprawidłowego wyniku rezonansu magnetycznego,
- jeśli wcześniej wykonana biopsja prostaty nie potwierdziła nowotworu, ale
w kolejnych badaniach obserwowano stały wzrost wyników badania PSA,
- jeśli wcześniej wykonana biopsja wykazała występowanie w prostacie komórek
nieprawidłowych (atypowych), które jeszcze nie spełniały kryteriów komórek
raka stercza.
Ryzyko wystąpienia powikłań po zabiegu biopsji stercza
Każda procedura zabiegowa wiąże się z ryzykiem wystąpienia zdarzeń niepożądanych. Większość pacjentów czuje się dobrze po biopsji prostaty, jednak w niektórych przypadkach mogą wystąpić niepożądane następstwa i powikłania, takie jak:
Infekcja. Ponieważ wycinki pobierane są na drodze przezodbytniczej, po biopsji może rozwinąć się infekcja układu moczowego, prostaty oraz jąder i najądrzy. Obecnie standardowo stosuje się profilaktykę zakażeń polegającą na podaniu antybiotyku przed wykonaniem biopsji oraz następnie na przyjmowaniu przez pacjenta po zabiegu antybiotyku w postaci tabletek przez kilka dni po niej. Dzięki temu powikłania infekcyjne zdarzają się bardzo rzadko i w swojej najcięższej postaci, tzw. urosepsy, dotyczą mniej niż 1% pacjentów, jednak ich wystąpienia nie można całkowicie wykluczyć.
Jeśli wystąpi u pacjenta ból w okolicy krocza, podbrzusza i moszny z towarzyszącymi zaburzeniami oddawania moczu i gorączką powyżej 38° C, należy niezwłocznie zgłosić się do ośrodka, w którym wykonano biopsję. W bardzo rzadkich przypadkach mogą rozwinąć się poważne powikłania septyczne wymagające kilkudniowego intensywnego leczenia przeciwzapalnego w warunkach szpitalnych.
Krwawienie. Po biopsji pacjent może obserwować krwawienie z odbytnicy oraz obecność krwi w moczu i nasieniu. Jest to częste następstwo zabiegu i zwykle nie stanowi zagrożenia dla życia i zdrowia pacjenta, ustępuje samoistnie po upływie 1–2 tygodni. Aby ograniczyć krwawienie, należy w pierwszych 3 dniach po biopsji unikać nadmiernego wysiłku fizycznego, przyjmować dużą ilość płynów (powyżej 2,5 l/dobę) oraz stosować zaleconą profilaktykę antybiotykową. Należy pamiętać, że przyjmowanie leków hamujących krzepnięcie krwi może znacznie nasilać krwawienie po biopsji, dlatego nie powinno się ich stosować na 7 dni przed zabiegiem i przez 2 tygodnie po biopsji.
Zaburzenia w oddawaniu moczu. U niektórych mężczyzn po biopsji mogą pojawić się trudności w oddawaniu moczu, a w bardzo rzadkich przypadkach konieczne może być wprowadzenie cewnika do pęcherza moczowego. Najczęstszymi przyczynami tych zaburzeń jest obrzęk błony śluzowej cewki moczowej lub obecność w cewce albo w pęcherzu moczowym skrzepów krwi. W przypadku wystąpienia nasilonych dolegliwości związanych z utrudnionym oddawaniem moczu należy pilnie zgłosić się do oddziału urologicznego.
Jak przygotować się do biopsji prostaty?
- Niezbędne jest zabranie ze sobą całej dostępnej dokumentacji medycznej, w tym wyniku PSA, wyników badań obrazowych (opis w formie pisemnej oraz płyta CD/DVD z nagranym badaniem), kart wypisowych z innych oddziałów, a także od lekarza rodzinnego, wyników badań zleconych przed operacją, konsultacji specjalistycznych, informacji o przyjmowanych na stałe lekach.
- Bardzo istotne jest udzielenie lekarzowi dokładnych informacji o przyjmowanych lekach, ze szczególnym uwzględnieniem leków hamujących krzepnięcie krwi. Należy pamiętać, że większość leków hamujących krzepnięcie krwi musi bezwzględnie zostać odstawiona na kilka dni przed biopsją.
- Przed planową biopsją pacjent powinien rozpocząć przyjmowanie antybiotyków, przepisanych przez lekarza kwalifikującego do biopsji.
- Wieczorem dzień przed biopsją i rano w dniu biopsji pacjent powinien wykonać enemę (lewatywę).
- Zabieg pobrania wycinków z prostaty zwykle wykonywany jest w trybie ambulatoryjnym i nie wymaga hospitalizacji. Sam zabieg trwa około 20–30 minut, jednak wszystkie procedury związane z jego przeprowadzeniem mogą zająć kilka godzin, co należy uwzględnić przy planowaniu innych spraw w tym dniu.
- Spożywanie posiłków i napojów w dniu biopsji jest dozwolone. Zaleca się spożycie w dniu zabiegu lekkiego śniadania i ewentualnie zabranie ze sobą napojów. Sugerowane jest dobre nawodnienie organizmu.
Postępowanie po biopsji
Po wykonaniu biopsji pacjentowi zaleca się pozostanie na terenie ośrodka przez 2 godziny. W tym czasie pacjent spożywa znaczne ilości płynów. Do domu może się udać, gdy dwukrotnie będzie w stanie oddać mocz.
Po biopsji stercza zaleca się stosowanie przez okres 3 dni profilaktyki antybiotykowej, przyjmowanie co najmniej 2,5 l płynów na dobę oraz unikanie dużego wysiłku fizycznego. Stosowanie się do powyższych zaleceń pozwoli zminimalizować ryzyko powikłań. Prawdopodobnie przez 1–2 tygodnie po zabiegu będzie można zaobserwować krew w stolcu, nasieniu i moczu. Należy skontaktować się z urologiem prowadzącym, jeśli stwierdzi się występowanie:
- gorączki
- nasilonego lub przedłużającego się krwawienia
- narastającego z czasem bólu w okolicy krocza i podbrzusza
- nasilonych zaburzeń w oddawaniu moczu
Po upływie kilku do kilkunastu dni od biopsji pacjent otrzyma wynik badania histopatologicznego. Z wynikiem tego badania należy w każdym przypadku zgłosić się do urologa prowadzącego.
Biopsja stercza jest w zdecydowanej większości przypadków krótkim i stosunkowo bezpiecznym zabiegiem, którego ryzyko powikłań opisanych powyżej jest niewielkie. Powyższe informacje mają służyć zrozumieniu czynności podejmowanych przez personel medyczny w celu poprawy Pana stanu zdrowia. Powyższy tekst nie ma na celu wywołania strachu przed zabiegiem, lecz jest jedynie informacją o nim. Jego celem jest również uświadomienie pacjentom, że każdy, nawet najmniejszy zabieg może być obciążony pewnymi komplikacjami. W razie jakichkolwiek wątpliwości, niezrozumienia całości lub fragmentu informacji należy zgłosić się do lekarza prowadzącego.
